Bayram gelenektir, bayram ziyarettir, kavuşmaktır, kaynaşmaktır…
Bayram gelenektir, tatlar, lezzetler, gülüşler, güzellikler ve güzelliklerdir…
“Nerede kaldı o bayramlar?” yansınızı duyar gibiyim…
Bayramlar artık çikolata ve şekerleme firmalarının rekabetidir… GSM operatörlerinin ve turizm şirketlerinin rekabetidir… Elbiseydi, hediyelikti, seyahatti derken kredi kartlarının rekabetini de buna ekleyin. Bayramdan sonra ya cebimize bakacağız ya da kredi kartı ekstrelerine…
Ben şimdiden kıymetli ipuçlarını vereyim.
Türkiye’nin en tanınan alışveriş devri Sevgililer Günü’dür. Bir de bayramlar var. Çocukluğumuzda yalnızca iki alışveriş dönemi vardı: Okul başlangıcı ve Ramazan Bayramı öncesi. Ramazan’da alınanlar Kurban Bayramı’nda da giyilirdi. İstisnası, aile yakınlarının düğünüydü.
Bayram madem ziyarettir, sanki kaç kişi şehirlerarası ziyaret için yola çıkıyor? Artık ziyaret ile tatil birleşmiş olsa da “bayram ziyaretidir” diye yeterli niyetimizi koruyoruz.
İstanbul Havalimanı’nda bayram öncesi 8 Temmuz tarihinde 1422 uçuş ile toplamda 230 bin kişi seyahat etti. Otobüs seferlerinde İstanbul’dan çıkışta tam kapasite var ancak bayram müddetince Türkiye geneli şehirlerarası otobüslerde yüzde 80 doluluk yaşanıyor. Bayram mühletince 2 binden fazla ek sefer düzenlenmesi bekleniyor. Ankara terminalinden birtakım bayram öncesi günler yolcu sayısı 300 bine ulaşabiliyor.
Kiralama şirketleri, günlük araç kiralamada geçen yıla nazaran yüzde 25-30’a yakın büyüme yaşanacağını bekliyor. Bu büyüme ile bölümün iş hacminin pandemi öncesi sayılarına yani 2019 düzeyine yaklaşabileceğini iddia ediliyor.
Bir de kurbanlık gerçeği var: Geçtiğimiz Kurban Bayramı’nda 950 bin büyükbaş, 2 milyon 750 bin küçükbaş kurban kesilmişti. Bu yıl da en az 750 bin büyükbaş hayvanın kurban edileceği iddia ediliyor. Canlı hayvanın şu anki piyasalara nazaran büyükbaşta kilogram başına 65, küçükbaş hayvanda ise 62 liradan hesaplanıyor.
Fiyatlar, geçen yıla nazaran, büyükbaşta yüzde 107,6, küçükbaşta ise yüzde 90,6 oranında arttığını da hatırlatalım. İddiası bir sayıyla, 2022 yılında kurbanlık hayvanlara 26 milyar lira ödenecek. 2015 yılında 1 milyon 600 bin büyükbaş ve 3.5 milyon küçükbaş hayvan kurban edildiğini hatırlatmak isterim. Fiyat artışları bu türlü giderse değerli bir gelenek de kaybolabilir.
Kurbanlık o denli bir ekonomik ortam oluşturuyor ki İran, Irak ve Suriye’den kaçak kurbanlık girişi gerçekleştiği söyleniyor. Kaçak ve kurban ortasındaki ilişkiyi ben kuramadım, sizin takdirinize bırakıyorum…
Kurban Bayramı öncesi 7 Temmuz Dünya Çikolata günüydü. Haliyle bu yıl da çikolatanın başka ikramlıklar ortasında biraz daha evvel çıktığı söylenebilir. Bayramlarda şeker, çikolata, baklava ve tatlılar yarışır… Herkesin kendi alışkanlıkları var. Büyüklerimiz, “baklavasız bayram olmaz!” derlerdi. Ancak onlar konutta yapılan ve o konutun maharetini gösteren ikramlardı.
Şimdi sanayi periyodu ve onun da bir iktisadı var: Türkiye yalnızca iç pazarda değil, dünya pazarlarında da artık bir çikolata ihracatçısı ülke durumunda. Ancak bayramlardaki tüketime nazaran, genelde Doğu ve Güneydoğuda şeker, Marmara ve Ege Bölgesinde çikolata tüketimi her yıl artmaya devam ediyor. Türkiye’de çikolatanın yüzde 45’ini Marmara Bölgesi tüketiyor.
Bayramlarda çikolata tüketimi üç kat artıyor. Tabiplerin, diyetisyenlerin “şekerden uzak durun” ihtarlarına karşın, her yıl ağzımızın tatlanması artıyor. Gaziantep’in baklavası, otellerin harcamaları, hediyelikler ve restoran ile cümbüş yerlerinde yapılacak harcamalar bu artışa dahil edilmedi. Mesela bayramlarda yalnızca Gaziantep’ten 5 bin civarında tepsi farklı kentlere ve yurtdışına gönderiliyormuş.
2021 yılında Türkiye bayramlık çikolata ve şekerleme pazarının büyüklüğü yaklaşık 35 bin ton ve 1,1 milyar TL’ye ulaşmıştı. İkramlık ve İkramlık çikolata pazarının tonaj büyüklüğü 12.600 ton, ciro bedeli ise 608 milyon TL iken ikramlık şekerleme pazarı 22.200 ton, ciroda ise 536 milyon TL olarak gerçekleştiğini hatırlatalım.
Türkiye’deki çikolata ve şekerleme pazarının hacmi yaklaşık 455 bin ton civarında. Bunun 350 bin tonluk kısmını kendi çikolatasını kendi üretme yetkinliğine sahip endüstriyel şirketler, açık pazar olarak isimlendirdiğimiz 100 bin tonluk kısmını ise kendi üretim kapasitesi olmayan şirketlere üretim yapan bizim üzere çikolata ve kakao eserleri tedarikçileri oluşturuyor.
Dünya Çikolata Günü hatırına bu mevzuyu biraz da açalım: Türkiye’de kişi başı çikolata tüketimi: Avrupa ve dünya ortalamasının altında olarak 3,1 kg.
İpsos KMG datalarına nazaran (2020 yılı); son 1 yılda hanelerin yüzde 95’i tablet çikolata satın alıyor. Ortalama bir hane 1 yılda yaklaşık 1.2 kg tablet çikolata tüketti. Son 1 yılda hanelerin yüzde 100’ü çikolata kaplamalı eser (bar, gofret, draje, sürpriz çikolata ve diğer) satın aldı.
Haneler tek alışverişte ortalama 149 gram çikolata kaplamalı eser aldılar, çikolata kaplamalı eser için tek seferde ortalama 5,2 lira harcadılar.
Ağzınızın tadı eksilmesin…
Ağzımızın tadı deyince, eski bayram cümbüşleri aklıma geldi. Evvelden tv kanalları bayram programları yapardı. Ünlü ses ve güldürü sanatkarları için yarışır ve dev kampanyalar düzenlerdi. Artık hiç birinin sesi çıkmıyor…
Bugün bayram erken kalkın çocuklar, müziğini da eski bayramlardaki kadar duymuyorum. Bu da mı Z nesli tesiri?
“Akşama fincan böreği, sabaha bayram çöreği” tekerlemesi vardı. Artık bayram çörekleri de yapılmıyor. Her yörenin bayram çöreği farklıydı. Bu gelenek devam etseydi, kentlerde herkes komşusuna ikramda bulunsaydı ne hoş kaynaşma olurdu. Hatta birtakım yörelerde Ramazan Bayramı’na “Şeker”, Kurban Bayramı’na da “Çörek” bayramı deniliyor. Fincan böreğinin de çay saatlerinde tüketilen lokal bir börek çeşidi olduğunu hatırlatalım.
Bugün bayram çocukları da unutmayalım. Bayram öncesi minimum fiyat ve emekli aylık artışları açıklandı lakin bayram harçlıkları unutuldu. Siz unutmayın! Harçlıklarda elinizi cömert alıştırın…
Bugün bayram! Bir kaç yaşlıdan gönül, bir kaç çocuktan gülücük al. Alabilirsen bir kaç yoksuldan de dua al…
Gönüller, gülücükler ve dualar sizin olsun!
Nice bayramlara erişmeniz dileğiyle.