AYŞEGÜL KAHVECİOĞLU / Ankara – Uganda ve Nikaragua örneklerinin de incelendiği raporda, anayasa yazımında “aşamalı” tekniğin tartışmaya açılması; toplumsal mutabakat sağlanan problemlerin anayasada, ihtilaflı konuların ise kanunlarla düzenlenmesi önerildi. Anayasa yazım metodunun belirlenmesi için halkın müzakere ve kabul süreçlerine etkin iştirakinin olduğu birtakım ülkelerin bilhassa incelendiğine işaret edilen rapordaki başlıklar şöyle:
– Toplumsal dinamizmi yüksek Güney Afrika, Uganda, Nikaragua ve İzlanda, farklı açılardan Türkiye’ye deneyim sağlayabilecek niteliktedir. Bu örneklerden bilhassa Uganda ve Nikaragua’nın süreçleri Türkiye pratiğine uyarlanabilir. İzlanda örneği ise her ne kadar en şeffaf süreç olsa da Türkiye gerçekleri ile pek uyuşmaz. Buralarda halkın müzakere ve kabul süreçlerine iştiraki kimi açılardan olumlu seyretmektedir; hasebiyle faydalanmak elzemdir.
– Yeni anayasa yazımında etaplı metodun tartışmaya açılması isabetli olacaktır. Anayasa hazırlık sürecinden evvel ihtilaflı ve netameli bahislerin tespiti koşuldur. Böylelikle toplumun müşterek kabulü ön plana çıkarılarak hazırlık sürecinin süratlice ilerlemesi sağlanır. Tartışmalı konuların düzenlenmesi ise anayasa yerine kanunlara bırakılarak toplumun bölünmesine ve kutuplaşmasına sebep olan ihtilafların anayasal bir sorun niteliğine kavuşması engellenmiş olur. Türkiye bu formülün kabulüyle farklılıkların siyasallaşmasını da engellemiş olacaktır.
– Etaplı sistemin kurucu uzlaşıda tercih edildiği ülkeler: İsrail, Hindistan, İrlanda ve İspanya. Her birinin ihtilaflı hususları farklı lakin tercih edilen metot birebirdir.