Farklı iki kaynaktan elde edilen bilgiye nazaran; ek bütçeye ait çalışma yapıldığını, gereksinim duyulup duyulmayacağına dair kesin kararın ise şimdi verilmediği belirtiliyor.
Son periyotta artan global güç fiyatları, Kur Muhafazalı Mevduat’ın dönüş maliyetleri, TL’deki kıymet kaybı, kamu çalışan ve emeklilerine yapılacak düzenlemeler bütçe açısından artan maliyet manasına geliyor. Burada akaryakıt, elektrik, doğalgaz başta olmak üzere sübvansiyonların bütçe maliyeti 2021’de 200 milyar TL’ye ulaştırken bu yıl 300 milyar TL bekleniyordu.
İKTİDARA OLAN DAYANAK AZALDI
Ancak güç maliyetleri de enflasyon da yılbaşında hedeflenen düzeylerin kat ve kat üzerinde arttı. En geç Haziran 2023’te yapılması planlanan parlamento ve cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi bu gidişat iktidara olan dayanağı azaltır boyuta da ulaştı.
Üst seviye bir yetkili, “Özellikle elektrik ve doğalgaz maliyetlerinin tesiri oldu. Akabinde enflasyon, devam eden güç maliyet artışları, KKM’nin tesiriyle bu yıl bütçenin içinde kalınması mümkün gözükmüyor. Ek bütçe yapılması kaçınılmaz gözüküyor” dedi ve ekledi:
“Bu mevzuda birkaç toplantı yapıldı lakin ek bütçenin ne kadar olacağı konusunda bir besbelli durum yok. Bunda enflasyona bağlı olarak kamu çalışanları ve emeklilere yönelik maaş artışlarının da tesiri olacak. Yatırım maliyetleri de öngörülenin çok üstüne çıkmış durumda. Artık kurumların ne kadar ek bütçeye muhtaçlığı olduğunun tespiti için yapılan çalışmalar birleştirilecek. Bir ölçüsü şu anda söylem etmek mümkün değil. Lakin mümkün olursa bu yasama devrinde tatil öncesi çıkması en gerçek seçenek.”
“NİHAİ KARAR VERİLMEDİ”
TBMM genel olarak Temmuz ayının birinci günlerinden Ekim ayının başına kadar tatile giriyor. Hasebiyle ilgili çalışmanın TBMM kapanmadan hayata geçmesi gerekiyor. Aksi takdirde düzenleme ileri bir tarihe kalacak.
Konu hakkında bilgi sahibi bir başka kaynak ise, “Bu yasama devrinde öncesinde ek bütçenin çıkarılması için bir çalışma başladı. Gereksinimlere bakılıyor kesin karar verilmedi” dedi.
Artan enflasyon beklenen güç yükleri KKM kamu çalışan ve emekli ek göstergesi ve artışları üzere maliyetler bütçe açığının yıl sonuna hakikat yüzde 5’e gerçek genişleyeceğini açıkça gösteriyor.
Bir öteki taraftan ise geçen yıl sonunda da ek bütçe gündeme gelmiş lakin tercih edilmemişti. Geçen yıl ek bütçeye çalışılmış fakat yerine Cumhurbaşkanına 2021’de bütçe iddiasının üzerinde elde edilen gelir kadar meblağı ödenek olarak kullanma imkanı tercih edilmişti.
BÜTÇE AÇIĞI YÜZDE 5’E HAKİKAT GİDİYOR
Ayrıca enflasyondaki yükselişler için benzeri ülkelerden daha düzgün durumda olan bütçesine başvurma kararını Türkiye birinci olarak 2021 Ekim ayında almıştı.
Reuters’ta kasım ayında yayımlanan bir haberde hükümetin bütçeden genişlemeci adımlara hazırlandığı bunların 2022’de de belirginleşerek devam edeceği belirtilmişti. Haberde Türkiye’nin bütçesinin de gelişmekte olan ülkelere paralel düzeylere gerçek evrileceği enflasyonun halka tesirinin bu biçimde azaltılacağı belirtilmişti.
Türkiye gelişmekte olan ülkeler ortasında 2016’a ya kadar en düşük bütçe açığı veren ülke idi. Türkiye hala benzeri ülkelerden düşük açık verse beklentiler kalıcı yüzde 5 civarı açığa yanlışsız gidildiğini gösteriyor.
İstanbul Analiytics’ten Güldem Atabay’ın yayınladığı bir raporda, artmaya devam eden enflasyon nedeniyle tasarruf yerine tüketim eğiliminin devam ettiği, bunun da vergi gelirlerini üst ittiğini belirtilerek, “Yılın ikinci yarıda harcamaların ivmeleneceği beklentisi şimdiden ek bütçe çalışmalarını tetiklemiş durumda” denildi. Raporda harcama artışlarının 2022’de bütçe açığının “yüzde 5’in üzerine taşıyacak güçte” olduğuna dikkat çekildi.
Bütçe açığının GSYH’ya oranı 2013’ten 2016 yılına kadar yaklaşık yüzde 1 düzeyinde kalmıştı. Düşük kamu borcu bu periyotta Türkiye piyasalarını destekleyen değerli bir öge oldu. Bütçe 2020’de yüzde 3.5’e gelecek halde her yıl genişledi.
Bütçe açığının GSYH’ya oranı OVP’de 2022’de yüzde 3.5, 2023’te yüzde 3.2’ye, 2024’ye yüzde 2.9 öngörülüyor.
Hükümetin 2022 bütçesi 1.75 trilyon TL masraf 1.47 trilyon TL gelir 278.37 milyar TL bütçe açığı öngörüyor. Birinci 4 ay gerçekleşmesine nazaran bütçe kabul edildiğinde öngörülen masrafların yüzde 45’i kullanıldı. Bütçede yılın son ayında neredeyse birinci 11 ay kadar sarfiyat kullanımı yapılabiliyor.
KKM DÖNÜŞLERİ
Hükümet geçen yıl yaşanan kur krizinin tesirlerini azaltmak maliyetini Hazine ve TCMB’nin üstlendiği kur muhafazalı mevduat (KKM) sistemi geliştirmişti. KKM geçen hafta prestijiyle 904 milyar TL fiyata ulaştı ve bankacılık kesiminin 6.6 trilyon TL’lik mevduatında değerli bir yer edindi.
Hazine ve Maliye Bakanı KKM’nin bütçeye maliyetinin 3 Haziran itibaryla 21.1 milyar TL olduğunu söyledi. Bankacıların hesaplamalarına nazaran 17 civarında kur ile bütçeye KKM’den önümüzdeki iki ayda 13-15 milyar TL civarı yük daha gelecek.
KKM’nin Hazine haricinde TCMB’ye de maliyeti ve piyasa maliyetinden çok vade sonlarının döviz talebi yaratıp yaratmayacağını izliyor.
Cumhurbaşkanlığı ve Hazine haberin yazıldığı sırada mevzuya ait Reuters’ın sorusuna şimdi karşılık vermedi.