Ocak ayında 11 bin 402 TL’den 17 bin 2 TL’ye yükselen minimum fiyat, 2025 Ocak artırımı ile yine artacak.
Taban Fiyat Tespit Kurulu Aralık’ta yeni sayı için toplanacak. Enflasyon beklentileri yeni sayının belirlenmesinde tesirli olacak. Pekala beklentiler ne tarafta? Patronlar mevzuyla ilgili ne diyor?
Sabah Gazetesi Dilek Güngör, minimum fiyat artırımının tespitine ait bugünkü köşesinde dikkat çeken bir yazı kaleme aldı.
Yıl sonu yaklaştıkça taban fiyat artırımı gündemdeki sıcaklığını koruyor. Taban fiyat artışında belirleyici olan enflasyon varsayımları yenilendikçe yeni sayılar ortaya çıkıyor. Mevzuyu bugünkü köşesinde ele alan Sabah Gazetesi Muharriri Dilek Güngör, patronların bu husustaki fikirlerini yazarak pazarlık sürecine ait dikkat çeken değerlendirmelerde bulundu.
BEKLENTİLER NE İSTİKAMETTE?
Aralık gelmeden minimum fiyat tartışması başladı. Bir kesim (bunun içinde iktisat idaresi de var) minimum fiyat artışının yüzde 20-25 ortasında tutulmasını istiyor. Malumunuz, Orta Vadeli Program’da (OVP) 2025 için hedeflenen enflasyon yüzde 17,5. Bunun bir ‘tık’ üzerinde bir artışın olması gerektiğini söylüyorlar.
Başka kesim ise gerçekleşen enflasyon oranında artırım yapılması gerektiğini belirtiyor. Bu da yaklaşık ortalama yüzde 45’e yakın artırım demek…
Birkaç gün evvel 126 iktisatçı da Ocak 2025 için öngörülen artışın enflasyon oranı yüzde 25 baz alınarak belirlenmesi ihtimalinin “bilimsel ve toplumsal açıdan tasa verici” olduğunu söyleyen bir açıklama kaleme aldı. Aşikâr ki, bu yıl pazarlık masası şiddetli geçecek.
ASGARİ FİYAT ARTIRIMI İÇİN PATRONLAR NE DİYOR?
Peki iktisat idaresi, yabancı bankası, fonu, akademisyeni bir şey söylüyor da…
Meselenin göbeğindeki işverenler ne diyor?
Birkaç adediyle görüştüm. Biri tekstilci, başkası makineci, öteki restorancı…
Anlattıklarını özetleyeceğim. Lakin ondan evvel şunu vurgulayayım.
“BİR ÇOK YERDE ÇALIŞANA TABAN FİYATIN ÜZERİNDE MAAŞ VERİLİYOR”
Biliyorsunuz, şu anda minimum fiyat 17 bin 2 TL. Bu net emekçiye verilen fiyat. Patrona maliyetine bakarsanız, brüt 20 bin 2 lira 50 kuruş olan taban fiyata, 3 bin 100 lira 39 kuruş SGK primi (işveren payı) ile 400 lira 5 kuruş patron işsizlik sigorta primi kalemleri de eklenince aylık 23 bin 502 lira 94 kuruş oluyor.
Üstelik, Türkiye’de taban fiyat son devirde düzgünce sembolik hale geldi. Birçok işletme çalışanına minimum fiyatın üzerinde maaş veriyor. Bugün gidin, bakın, birçok fabrikada taban fiyat 25 bin TL civarında belirlenmiş durumda. Münasebetiyle esasen birçok yerde çalışana minimum fiyatın üzerinde maaş veriliyor.
Gelelim işverenlerin söylediklerine…
ASGARİ FİYAT İÇİN ÖNE ÇIKAN SAYILAR 22-23 BİN LİRA
Onların yüklü görüşü taban fiyatın 22-23 bin lira seviyesine çıkarılması istikametinde. Minimum fiyatın 2024 yılındaki üzere artırılması, yüzde 45’e yakın oranda yükseltilmesi durumunda birçok fabrikanın ya yurtdışına çıkacağını ya da küçüleceğini söylüyorlar.
Yüksek emekçi maliyetleri nedeniyle rekabet edemedikleri ülkelerin ihracat pazarlarını büsbütün ele geçireceğinden bahsediyorlar. Baktığınızda, haklılık hisseleri da var. Birçok yerde ‘filanca fabrikasını Romanya’ya taşıdı, Bulgaristan’a götürdü’ diye duyuyorsunuzdur. Gerçekten de sayılar gösteriyor.
“ASGARİ FİYAT SORUNU ’40 KATIR MI, 40 SATIR MI?’ HALİ…”
Türkiye’de minimum fiyat Avrupa’daki birtakım ülkelerin üzerinde… Misal, bizde şu anda kurdan ötürü 500 dolar civarındaki fiyat Macaristan’da daha düşük. Romanya’da 450 dolar, Bulgaristan’da 398 dolar, Rusya’da 180 dolar civarında.
Türkiye’de minimum fiyat Latin Amerika ve Asya ülkelerinin birçoğunun neredeyse iki katı… Hal bu türlü olunca da bizim Türk işverenler fabrikayı yurtdışına taşımanın maliyetlerini düşüreceğini düşünüyor.
Hizmet kesimi üzere emek ağır işletme sahipleri de en değerli maliyet kalemlerinden biri fiyat sarfiyatları olduğu için emekçi fiyatına yapılacak her artırımı ‘yol, su, elektrik’ olarak üretilen esere yansıtmayı düşünüyor.
Açıkçası minimum fiyat sıkıntısı “40 katır mı, 40 satır mı?” hali…
Burada personel, patron, hükümet kısma büyük bir sorumluluk düşüyor.
“DENGE YETERLİ KURULMALI”
Asgari fiyatın belirlenmesinde istikrar uygun kurulmalıdır. Hükümetin Emeklilikte Yaşa Takılanlar’da (EYT) olduğu üzere muhalefetin kışkırtmasına gelmemesi gerekir. Çalışanın ömrünü sürdürecek geliri elbette alması elzemdir. Lakin işletmelerin de rekabet gücünü koruyup, üretmeye, istihdam yaratmaya devam etmesi önceliklidir.