SALİHA SULTAN
Küresel sanat pazarında erkek bir ressamın yapıtının getirdiği her 1 lira çıkara karşı, bir bayan ressamın yapıtı yalnızca 10 kuruş kazandırıyor. Erkek ressamın imzasını attığı yapıtın bedeli artarken, bayan ressamın yapıtındaki imzası ise bedelini düşürüyor. Bu şok edici bilgiler, önümüzdeki hafta BBC Radyo 4’te yayınlanacak Yine Hesaplama Sanatı belgeselinde sanatseverlerin dikkatine sunulacak. İngiliz gazeteci ve müellif Mary Ann Sieghart’ın sunacağı programda, Tate Modern’in yöneticisi Frances Morris; Finans Profesörü Renee Adams; Londra Sanat Fuarı sanat küratörü Naomi Polonsky, Sotheby’s’ten Helena Newman ve muharrir Helen Gorrill üzere birçok isim bayan ressamların sanat dünyasındaki durumuna yönelik müşahedelerini ve tecrübelerini paylaşacak, Program öncesi The Guardian’a yazan Sieghart, “Piyasa bizi taammüden aldatmıyor olabilir ancak muhakkak erkek sanatkarların bayanlardan çok daha güzel olduğu izlenimini veriyor” tabirlerini kullandı. Yazısında, Hayalperest Yayınevi tarafından Türkçeye de kazandırılan ‘Kadından Ressam Olmaz’ kitabının müellifi Helen Gorrill’in programda verdiği bilgileri aktaran Sieghart, şunlara dikkati çekti:
“Gorrill, tüm dünyada satılan 5 bin tablonun fiyatlarını inceledi ve bir erkek sanatkarın yapıtı için kazandığı her 1 sterlin için bir bayanın yalnızca 10 peni kazandığını buldu. Bu bilgiyi aktarırken bana ‘Herhangi bir kesimde karşılaştığım en şok edici cinsiyet pahası farkı’ dedi. Nitekim şok edici. Bir müddettir, sanat okullarındaki öğrencilerin yüzde 70’ini bayanlar oluşturuyor ve sanat dünyası da liberal, ilerici bedelleriyle övünüyor. Tekrar de düşünebildiğim en büyük yarar farkına öncülük ediyor.”
Belgesel, 11 Ağustos Perşembe günü İngiltere saatiyle 11.30’da BBC Radio 4’te yayınlanacak.
Koleksiyonerin beğenide birinci kriteri cinsiyet
Belgeselde, cinsiyete dair birtakım deney sonuçlarına da yer verildi. Oxford finans profesörü Renée Adams’ın deneyinde, iştirakçilerden beşer erkek ve bayan resmi gösterildi, sanatkarın cinsiyetini varsayım etmeleri istendi. İştirakçiler, lakin yüzde 50’sini yanlışsız kestirim etti. Adams, sonucu erkeklerin sanatının kadınlarınkinden daha düzgün olmadığının bir delili olarak kıymetlendirdi. Bir galeride de ‘erkek’ koleksiyonerlere deney yapıldı. AI tarafından yaratılan bir tabloya, bir erkek ya da bayan sanatkarın ismi verildi. Koleksiyonculara fotoğrafın bir erkek tarafından yapıldığı söylendiğinde, bir bayan tarafından boyandığı belirtilen yapıttan daha çok beğendiklerini söylediler. Halbuki eser tıpkı sanatçınındı. Tate Modern’in yöneticisi Frances Morris durumu şöyle yorumladı: “Kadın sanatkarlar başarısız oldu zira pazar, sanat tarihi ve kurumlar ortasında bilinçsiz bir zımnî mutabakat var. Kimse kendine güvenmiyor ve onay arıyor. Kanon diyebileceğiniz, gelenek ve ataerkillikle de çevrelenmiş bir cins doğrulama geçmişi var.”
