*Mahfi Eğilmez
Son yıllarda TÜİK’in yayınladığı bilgiler her ortamda en çok tartışılan, eleştirilen hususların başında yer alır oldu. Çoğunluk TÜİK’in açıkladığı datalara inanmıyor. En fazla tartışılan verilen başında enflasyon bilgileri geliyor. O denli ki iktisatla uğraşanlar bu dataları kullanmakta tereddüde kapılıyor.
Türkiye’de tüketici fiyatlarını ölçen üç kurum var: TÜİK, İTO (İstanbul Ticaret Odası) ve ENAGrup. TÜİK, enflasyonu; her birinin, endekste yer alacağı yükün her yıl yapılan Hane halkı Bütçe Anketleriyle belirlendiği 400’den fazla mal ve hizmeti kapsayan TÜFE endeksindeki değişime nazaran belirliyor. İTO İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi; İstanbul’daki fiyatlar temel alınarak hesaplanıyor. ENAGrup, TÜİK ile birebir temelde internet üzerinden derlediği fiyatlar üzerinden oluşturduğu endeks ile enflasyonu ölçüyor.
Bu üç endekste Mayıs ayı prestijiyle 12 aylık değişim oranları şöyle:
Görüleceği üzere üç kurum da farklı sonuçlara ulaşmış bulunuyor (bununla birlikte İTO’nun yalnız İstanbul’u ve muhakkak mal ve hizmetleri, öbür ikisinin bütün Türkiye’yi ve genel olarak bütün mal ve hizmetleri kapsadığına dikkat etmek gerekir.)
Bu yazının emeli kimin enflasyonu gerçek ölçtüğünü bulmak ve açıklamak değil. Bu yazının hedefi devletin resmi istatistik kurumu olan TÜİK’in insanların kuşkuya düşmeyecekleri dataları açıklamasını sağlamak için neler yapılması gerektiğini ortaya koymak.
TÜİK’in üzerindeki kuşkuları kaldırabilmenin yolu kuruma bağımsızlık tanımaktan geçiyor. Ne var ki Türkiye uygulamasında bir kamu kurumunun bağımsızlığı yasaya yazmakla sağlanamıyor. Örneğin Merkez Bankasının yasasında araç bağımsızlığına sahip olduğu yazılı olsa da faizi bir siyaset aracı olarak kullanamadığını herkes biliyor. Bu durumda bağımsızlık sıkıntısını yasaya yazmaktan çok daha sağlam bir noktaya götürmek gerekiyor.
Benim bu mevzudaki teklifim TÜİK’in bütçesinin ve atamalarının devlete bağlı olmaktan çıkarılmasıdır. Özel kesim şirketlerinin cirolarından (ya da kârlarından) kesilecek muhakkak bir hissenin ve devlet bütçesinden yapılacak belli bir katkının bir havuzda toplanması ve TÜİK çalışanlarının fiyatlarının bu havuzdan ödenmesi kuruma mali bağımsızlık kazandıracaktır. Kurumun bütçe gelirleri bu havuzdan gelecek gelirle oluşmalı ve harcamaları (ücret ödemeleri dâhil) bu havuzdan yapılmalıdır. TÜİK’de çalışanların atamaları kamu kesiti ve özel kısımdan eşit sayıda temsilci alınarak oluşturulacak bir şura eliyle yürütülmelidir. TÜİK, bağımsız kontrol şirketleri eliyle denetlenmeli, hangi bağımsız kontrol şirketinin seçileceğine de yeniden birebir konsey karar vermelidir. Bu türlü bir sistem TÜİK üzerindeki kuşkuları ortadan kaldıracak ve kurumun prestiji tekrar sağlanacaktır.
Yapısal Islahatlar ve Türkiye isimli kitabımda özetle belirttiğim bu teklifin sırf Türkiye için değil bütün ülkeler için yaşama geçirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır