Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV) Başkanı Şükrü Koçoğlu Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.
– Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV) neden kuruldu, maksadı nedir?
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsteşarı olan Kemal Baytaş, emekli olmasının akabinde 1982 yılında TÜTAV’ı kurdu. Vakıf, Türkiye’nin dış tanıtımını sağlamak, Türkiye’nin olumlu imajını yaratma faaliyetlerinde bulunmak ve bu tıp faaliyetleri desteklemek gayesiyle yola çıktı.
– Bu güne kadar neler yapıldı?
Bugüne kadar Amerika’dan, Asya’ya, Afrika’dan, Avrupa’ya çabucak her kıtada ve 33 ülkede binin üzerinde aktiflik ve performans sergilendi. Baytaş, ayrıyeten TÜTAV’dan yaklaşık 10 yıl sonra Çin Dostluk Derneği’ni kurdu ve böylelikle Çinlilerle birinci irtibat kuran sivil toplum kuruluşu TÜTAV oldu. Çin’e yaklaşık 30 kere gidildi. O vakitler, bilhassa 80’lerin başında dünya, şimdi bu kadar küçülmemişti. Türkiye’nin çok daha fazla tanıtıma gereksinimi vardı. TÜTAV da bu misyonu üstlendi.
– Tanıtımlarınızda neler öne çıkıyor?
Türkiye’nin folkloru, gastronomisi, el sanatları, temelinde özetle Türk kültürüyle ilgili aklınıza ne gelirse bizim tanıtımlarımızda var. Farklı ülkelere gastronomi için aşçılar, folklor için dansçılar gidiyor. Vakfın birinci kurulduğu vakit 18-19 yaşında olan dansçılarımız artık 50’li yaşlarına geldiler ve hala Türk tanıtımı için çeşitli ülkelere gidiyorlar. Örneğin daha yeni Karadağ’da düzenlenen 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı etkinliğinde bilhassa Atatürk’ün de sevdiği zeybek oyunuyla beğeni topladılar.
– Siz de kısa mühlet evvel Çin’den döndünüz, ne yaptınız?
Çin, Türkiye’dekinin bilakis dostluk derneklerini çok önemsiyor. Çin’in yabancı ülkelerdeki Çin Dostluk Dernekleri ile olan alakalarının 70. kuruluş yıl dönümü kutlandı. Ben de bu bağlamda Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in davetlisi olarak Çin’de bulundum. Bu ziyaret kapsamında Şi Cinping’in çok değerli bir projesinin tanıtımı yapıldı.
– Nedir bu proje?
Şi Cinping, Pekin’e yaklaşık 45 dakikalık bir uzaklıkta yeni bir kent kuruyor. Pekin’in nüfusu 20-21 milyon civarında. Bu nüfus artışını evvel yavaşlatmak, sonra da durdurmak istiyorlar. Üniversiteleri, devlet kurumlarını bu yeni yapılacak kente taşımayı hedefliyorlar. Böylelikle Pekin nüfusunun artmasının önüne geçmeye çalışacaklar. Bu yeni kentin ismi Şiong kentidir. Bu yeni kent, harikulâde yeşil, sıfır hava kirliliği, ekolojisi ve mimarisiyle olağanüstü bir yerleşim oluyor.
– Bu dostluk ilgileri bağlamında Çin’in Türkiye’den bizim Çin’den beklentimiz nedir?
Biz büsbütün dostluk ve kültürel manada bağlantı içinde bulunmak istiyoruz. Bugüne kadar da daima bu türlü oldu. Alışılmış onlar açısından iki değerli mevzu var. Biri Tayvan oburu de Uygur Türkleri. Emperyalistler Tayvan’ı farklı pozisyonlandırmak istiyor. Bu durum Çin’de rahatsızlık yaratıyor. Tayvan büsbütün Çin Halk Cumhuriyetine ilişkin bir adadır ve o denli kalmalıdır, kalacaktır da.
ABD’nin Çin’i doğudan ablukaya alma ve Tayvan’daki Çin’li vatandaşları Çin Halk Cumhuriyetine karşı kışkırtması kabul edilemez bir durumdur. Öbür yandan Uygur Türkleri ile ilgili gerçeklerin net biçimde görülmesini, orada bulunanların bir kısmının daha doğrusu oradan IŞİD terör örgütüne çok fazla iştirak olduğunun bilinmesi isteniyor. Türkiye’de maalesef Uygur konusu net tabir edilmiyor.
– Çin çok büyük bir güç, yeni dünya tertibinde nerede konumlanmalı?
Benim kanaatimce Çin çok daha dominant olmalı. Zira dünya tek eksenli bir yere hakikat gidiyor. Kimse o denli demiyor fakat bu durum ABD’nin tüm dünyaya hakim olması dünyanın coğrafya ve demografisini değiştirmesi, kültürleri ve tarihleri yok edip, yeni bir dünya nizamı kurması manasını taşımaktadır. Hülasa ABD’nin önderliğinde emperyalizm tüm halklara ziyan vermektedir. Bu yılın mayıs ayında Çin’de yaptığımız toplantıda söylediğim üzere, Çin ABD’nin karşısında durabilecek ve ABD’nin emperyalist hareketlerini frenleyebilecek yegane ülke pozisyonundadır. İktisadını ve vizyonunu dikkate aldığımızda bence bu tek kutuplu dünyadan Çin ile çıkabiliriz, yani bunu fakat Çin dengeleyebilir.
– “İtibardan tasarruf olmaz” deniyor, birçok ülkeye Türk kültürünü tanıtma emelli giden bir iş insanı olarak, yurt dışında prestijimiz nasıl?
İtibar; parayla değil, kültürle, akılla, hümanizm ile olmalıdır. Türkiye dış siyasetinde sistem yok, bir stabilite yok.
– Türkiye bilhassa tanıtımda neyi yanlış yapıyor?
Neyi hakikat yapıyor? Bence biz ziyadesiyle şark başıyla hareket ediyoruz. Dış siyasette birçok şey hakikat değil. Komşularımızla olan ilgilere bakmamız kâfi, emperyalizme teslim olmuş durumdayız. Rüzgara nazaran değişiyoruz. Rüzgar nasıl yapıtsa essin tıpkı durabilmeliyiz. ABD’de liderler değişiyor lakin siyaset değişmiyor, bu tıp bir sistem gerekli. Türkiye de çok düzgün tanınıyor lakin nasıl… Tanınmak başka, olumlu bir efektiflik yaratmak başka bir olay. Biz 42 yıllık bir vakıfız, evvelce bir ülkeye gidilirken hükümetler takviye verirdi, THY uçak biletlerini karşılardı. Gittiğimiz ülkelerdeki büyükelçilikler bizimle irtibata geçerdi. Artık onlar bitti.
Kültürümüzü tanıtmakta zayıf olduğumuzu düşünüyorum, bilhassa Çin’lilerin kendi kültürlerini tanıtmakta ne kadar faal olduklarını gördükten sonra.
‘ULUSAL ŞUUR YOK’
– Türk diasporası var mı, faal mi?
Benim görebildiğin kadarıyla herkes kendine çalışıyor. Ulusal şuur yok. Örneğin Azerbaycan’ın Diaspora Bakanlığı var. Onlar için kıymetli fakat bizim açımızdan tıpkı durum geçerli değil. Dışarıda yaşayan çok fazla Türk var fakat sanıyorum ki bir imparatorluk mirası nedeniyle ulusal, güçlü bir diasporaya gereksinim duyulmamış. O nedenle etkin, bilinen bir Türk diasporadan kelam edemiyoruz.
‘GÜCÜ YETEN 50 KAT ÇIKIYOR’
– Pekala dışarıdan içeriye dönersek, siz kentlerle de ilgilisiniz, Türkiye’de kent kimliği ne durumda, kent kimliğini müdafaada ne kadar başarılıyız?
Türkiye’de kentleşme çok büyük bir sorun. Olağan bunun birçok parametresi var. Merkezi hükümet, belediyeler, kendi yandaşına nazaran, ufkuna nazaran kenti dizayn ediyor. En kıymetli parametre bu. Örneğin Rusya’da bir dış cephe komitesi var. Dünyanın en meşhur mimarı da olsan o komiteden geçmeyen dış cepheyi uygulayamazsın. Paris Belediye Başkanı Georges Eugene Haussmann, 1853’ten 1870’e kadar Seine Valisi olarak, Paris’in kentsel dönüşümüne öncülük etti ve muazzam bir kentleşme meydana getirdi. O vakit yapılan yapıların yıkılması yasak ve dış cepheyi satın alamazsınız yalnızca içini alırsınız ve hala Paris’in hoşluğu buradan geliyor. Ancak Türkiye’ye dönüp baktığımızda plan yok, program yok. Gücü yeten isterse elli kat çıkıyor yahut yolun ortasına konut yapıyor, tam bir hudut tanımazlık hakim.
‘KÜLTÜRÜMÜZ YANSITILMIYOR’
Ayrıca yapılan binaların çabucak hemen birçok kültürümüzü yansıtmıyor. Ben, ABD’de 30 yıl evvel gittiğim yeri kimseye sormadan bulabiliyorum. Lakin Türkiye’de o denli mi? Bir sokağın bile tekraren gidiş geliş istikameti değişiyor.
– Yeniden de bir yerden başlanamaz mı?
Teknik insanlara bırakılsa tahminen kısa müddette tahlil için adımlar atılabilir. Zira baktığınızda; tabiat, toprak fakat her şeyden evvel insan kirlendi. Fakat ne olursa olsun bir yerden başlamak gerekiyor. Aydın kanıya sahip insanlarımız var, onları en düzgün biçimde değerlendirmeyi bilmeliyiz.
– “İnsan kirlendi” dediniz…
Türkiye’de müteahhitler genel olarak açgözlüdür. “Daha çok alalım, daha çok yapalım, daha fazla kat çıkalım, daha çok kazanalım” isterler. Kontroller ise maalesef kağıt üzerinde kalır. Fakat şu çok kıymetli; kentler için kimlik kaybı, geri gelmeyecek bir kişilik ve paha kaybı yaratır. Bugün; süper yapıtların, kent silüetlerinin rant dertleri nedeniyle kurban edildiğine şahit oluyoruz. Ankara, İstanbul tarihi yarımada, Mardin, İzmir ve birçok kentimiz buna örnek olarak ortada duruyor. “Da Vinci, Floransa’da yaşadığı meskene, bugün gelmek istese tıpkı sokaklardan tıpkı meydanlardan geçerek ulaşabilir” deniyor. Yani kent kimliğinin korunması bir mucize değil. Türkiye için de mucize olmamalı. Bunun için herkese lakin herkese misyon düşüyor. Türkiye’de artık görgü parayla satın alınıyor.
– Nedir formül?
İlke belirli: Kentlerde özgün etraf ve özgün kültür. Liyakatli şahıslarla hakikat plan, program ve projeler hayata geçmeli. Kırsala dönüş projesi başlatılmalı. İstanbul üzere büyük kentlerdeki nüfus kırsala dağılmalı. Kırsala dönüş ile ziraî üretim desteklenmeli. Türkiye’de tarımı bitirme düğmesine meşhur Marshall Planı ile 1948’de basıldı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün periyodunda bizler sarı öküzü emperyalist güçlere verdik ve vermeye devam ediyoruz. Köy demek tarım demek, köy demek klasik kültürümüz demek. Tarım, kalkınmamızın en değerli faktörlerinden biri lakin maalesef artık köyler de tarım da bitmek üzere.
– Kentleşmedeki meselede sığınmacıların hissesi nedir sizce?
Unutmayalım ki tarihi ve kültürel mirasımıza sahip çıkmak birebir vakitte kendimize sahip çıkmaktır. Yoksa gelecekti yeni toplumsal kimliğimiz; Suriyeliler, Araplar, Afganlar olacaktır. Bu husus ayrıyeten ele alınacak ve çok kıymetli uzun bir bahistir. Lakin şunu çabucak belirteyim; Arap seviciliği biterse, kendi öz kültürümüzden daha fazla uzaklaşmayız.
– Türkiye’nin kısa orta ve uzun vadede karşılaşacağı en kıymetli problemler ve tahlilleri nedir sizce?
Öncelikle eğitim… Görünen o ki maalesef 50 yılda sıkıntı düzelir. Birinci kademede daha fazla üniversite açılmamalı, hatta birtakım üniversiteler üniversite öncesi okul haline dönüştürülmeli, mevcut üniversitelerin nitelikleri artırılmalı. İkinci olarak hukuk ve hukuka itimat sağlanmalı. Hukukun olmadığı bir yerde orman kanunu olur. Sonra liyakate dayalı bir sistem inşa edilmeli. Bugün yalnız tabipler değil, mühendisler, öğretmenler, yetişmiş insanlarımız, gençlerimiz yurt dışına gidiyor. Gençlerin gidişiyle geleceğimiz de elimizden gidiyor. Liyakate öncelik verilmeli ve insan kaynağı yanlışsız kullanılmalı. Bu söylediklerim yalnızca bugünü kapsamasın, bana nazaran çöküş 1647-1948 yılından itibaren başladı ve devam ediyor. Yalnızca sürat yoğunluğu değişti. Gerçekleri görmezden gelirsek, geleceği köreltmiş oluruz.
ŞÜKRÜ KOÇOĞLU KİMDİR?
1953’te Afyonkarahisar’da doğdu, Afyon Lisesi’ni bitirdi. 1973’te İnşaat Mühendisi oldu, 1976’da İşletme Master programını tamamladı. Türkiye Elektrik Kurumunda mühendis, baş mühendis ve inşaat müdür yardımcılığı yaptı. 1979- 1981 ortası Toprak ve İskan İşleri Genel Müdür Yardımcılığı vazifesinde bulundu. 1984’ten beri kurduğu şirketlerin yönetim kurulu başkanlığı yapan Koçoğlu, 12 yıl İnşaat Sanayicileri Patron Sendikası Başkanlığı vazifesini yürüttü. 2022’den itibaren TÜTAV Lideridir.